De IJsvogels van de Ruige Hof

 

IJsvogel in vol tegenlicht

Voorwoord: Alle foto's in dit blog zijn dit jaar gemaakt,

behalve 2. Daar staat expliciet bij vermeld welk jaartal dat was.

Toen ik ergens in 2010 begon met natuurfotografie, kwam al snel

de illustere IJsvogel bovenaan mijn lijstje te staan.

Ik reisde, in mijn nabije omgeving, overal naartoe ,

wanneer er een IJsvogel gespot was.

In die tijd was de IJsvogel best een zeldzame verschijning en het fenomeen

fotohut huren bestond nog niet.

Ik was enorm blij met een foto van een blauw/oranje stipje in de verte,

want een IJsvogel benaderen is iets wat je moet leren.

Ergens eind 2010 liep ik met Henk Bos en Herman Versteeg in de AWD

nabij de Oranjekom en we hoorden het geluid van een IJsvogel.

Natuurlijk gingen op onderzoek uit en we waren niet de enige.

Een vader met zijn dochter kwamen ook op het geluid af en

ik raakte met ze in gesprek.

Ze vertelde mij van een plek in Amsterdam Zuid-Oost waar 

een hut was en daar kon je IJsvogels op een afstand van 3 tot 5 meter fotograferen.

Dat was natuurlijk niet tegen dovenmansoren gezegd en de

volgende dag ging ik op onderzoek uit.

IJsvogel

Het was even zoeken, maar ik vond de bewuste "hut".

Deze "hut"  bevond zich op het terrein van Natuurvereniging de Ruige Hof in Amsterdam

en mocht de naam vogelhut eigenlijk niet dragen..

Natuurfotograaf en journalist Martijn de Jonge had een primitieve hut 

neergezet naast de IJsvogelwand.

Dit was allemaal in het begin tijdperk van de digitale spiegelreflex natuurfotografie

en het aantal mensen dat zich daarmee bezig hield was nog niet zo heel groot.

Pas vanaf 2016/2017 stortte men zich massaal op de natuurfotografie

en was het gedaan met de rust.

Maar tussen 2010 en 2015/2016 was de hut tamelijk onbekend

en er hoefde al helemaal niet voor betaald of gereserveerd te worden..

Weinig menen wisten van het bestaan en ik deelde het ook maar

met een paar mensen waar ik in die periode regelmatig mee op pad ging.

Maar terug naar mijn eerste bezoek aan de IJsvogelhut.

Vol verwachting en in spanning ging ik daar zitten met

mij digitale spiegelreflex-camera (Sony A200) met

daarop een ouderwetse Sigma 50-500 mm lens.

Het was buiten het broedseizoen en dus moest ik best lang wachten,

totdat er opeens een IJsvogel aan kwam vliegen en

het vogeltje ging op een tak zitten op 4 meter afstand van mij.

Ik wist niet wat ik meemaakte en met het hart kloppend in mijn keel,

maakte ik de ene foto na de andere.

Een geweldig moment en iedereen die voor de eerste keer een IJsvogel

van dichtbij kan fotograferen, zal het gevoel ook ervaren.

IJsvogel

Helaas wist ik in die begin jaren niet wat ik nu weet

en was de apparatuur natuurlijk ook niet optimaal.

Wanneer ik meer kennis had gehad,

was ik zeker dagelijks in de hut te vinden geweest tijdens de broedperiodes.

Maar ik kwam er toch met enige regelmaat en vermaakte er mij uitstekend.

Na een strenge winter was het vaak stil bij de hut in het daarop volgende voorjaar.

De populatie IJsvogels wordt met zo'n strenge winter met 75% uitgedund.

In 2014 werd de wand, bij het ontbreken van IJsvogels, gekaapt door Oeverzwaluwen.

Oeverzwaluwen (2014)

IJsvogels (2011)

Hemelvaartsdag 2011 heel vroeg in de ochtend was ik, samen met Martijn de Jonge, 

 getuige van het uitvliegen van jonge IJsvogeltjes. 

Een enkeling werd nog éénmalig gevoerd en achteraf blijk

ik daar best een unieke foto aan overgehouden te hebben.

Had ik maar de fotografiekennis en apparatuur van nu gehad.

De originele foto kan ik ook nergens meer vinden,

want ik had hem graag opnieuw bewerkt.

Maar ja.....

Met de opkomst van de digitale natuurfotografie en de opkomst van

de verhuur van fotohutten, ontstond het idee bij

Martin de Jonge om ook de IJsvogelhut bij de 

armlastige natuurvereniging commercieel te gaan uitbuiten.

Voor de vereniging een prima plan natuurlijk,

maar voor mij een rampenplan.

Maar al snel vond ik een veel betere plek om IJsvogels te fotograferen.

Want het nadeel van de Ruige Hof is de ligging van de hut ten opzichte van de zon

en dat er een enorme boom vlak naast de IJsvogelwand staat.

Vooral dat laatste levert vaak storende achtergronden op.

Op de nieuwe plek maakte ik prachtige foto's.

maar een foto van de paring wilde maar niet lukken.

In 2018 kocht ik weer eens een betere camera en betere lens via

marktplaats en was het natuurlijk uitproberen.

De IJsvogels waren erg actief op de nieuwe plek en op een bepaald

moment zat er eentje luid roepend vlak voor mij.

Nu weet ik dat het baltsgedrag is, maar dat wist ik toen niet,

Ik vond het een mooi moment om eens iets proberen te filmen

en net op dat moment begon de paring.

Pure paniek maakte zich van mij meester,

want ik kende de camera nog niet zo goed en wist niet 

hoe ik terug moest komen in de fotografie-modus.

Op nog geen 4 meter afstand, met een perfecte achtergrond,

vond de paring plaats en ik hield er een wazige foto aan over

met daarop een blauw/oranje wazige vlek.

Ik baal er nu nog van, kan ik je vertellen.

Maar nu in 2024 moest en zou ik dus die paring op de foto zetten.

Het duurde even voordat er een paartje IJsvogels 

aanwezig was bij de nestwand van de Ruige Hof, maar toen

ik het bericht zag en het eerste kleine visje dat gevoerd werd,

begon het uitrekenen van het uitvliegen van de jongen.

Want vlak voor het uitvliegen wordt er opnieuw gepaard.

En daar moest ik dit jaar bij zijn natuurlijk.

IJsvogel

Na wat rekenwerk kwam ik  uit op de datum van 15 mei.

Rond die datum zouden de jongen uit moeten vliegen en is de kans 

op een paring het grootst.

Maar IJsvogels zijn heimelijke vogels en achteraf bleek

dat ze al eerder begonnen waren met het voeren van net uitgekomen jongen.

Met andere woorden......... Ik was een paar dagen te laat

en het nieuwe broedsel was al gereed.

De nieuwe eieren lagen al in het nest

en dan kun je het maken van een paringsfoto wel vergeten.

IJsvogel

Hoewel de jongen van het eerste broedsel uitgevlogen waren

en de eieren van het tweede broedsel waarschijnlijk al gelegd waren,

was er toch sprake van behoorlijk wat activiteit.

De eieren werden nog niet constant bebroed,

want met enige regelmaat waren beide vogels buiten de broedwand.

De broedperiode duurt zo'n drie weken en daarna duurt 

het een kleine 4 weken voordat ze uitvliegen.

Je kunt dus aardig inschatten wanneer de jongen ongeveer uitvliegen,

maar het blijft een beetje gokken.

Wanneer de eerste kleine visjes naar het nest gebracht worden,

kun je al een iets betere inschatting maken.

Helaas zat ik er dit jaar 2x net naast.

Mijn bedoeling was om een dag of twee voor het uitvliegen

een plekje te reserveren, omdat dan de

kans op het vastleggen van de paring het grootst is.

En mijn eerste poging op 15 mei was dus net een paar dagen te laat.

Echter is de periode tussen uitvliegen en constant broeden

enorm interessant om van dichtbij mee te maken.

IJsvogel in de alarmpositie

Vanuit mijn ervaringen in het verleden wist ik dat je in de middag 

vol tegenlicht hebt op deze plek.

Dus een plekje in de ochtend geboekt, maar ik merk al snel

dat de nieuwe broedwand iets anders opgesteld staat en

ook de nieuwe hut op een iets andere plek staat.

Het scheelt niet veel, maar met zonnig weer heb je

nu ook in de ochtend last van overbelichting.

Bij een IJsvogel is teveel licht erg lastig,

want de witte vlek in de nek raakt al snel overbelicht.

Zo'n uitgebeten witte plek geeft het idee

dat er een gat in de IJsvogel zit.

Het is iets waar je maar mee te dealen hebt.

IJsvogels zijn enorm fascinerende vogels.

Veel vogels doen namelijk niet zo veel.

IJsvogels echter laten allerlei soorten gedrag zien en

soms ook gedrag dat je niet eerder gezien hebt.

Bovenstaande foto laat het vrouwtje zien,

dat in de alarmpositie schiet wanneer het mannetje in aantocht is.

Je zou denken dat ze rustig blijft zitten,

wanneer de partner er aankomt, maar dus niet.

Ik vermoed dat ze van afstand niet kan inschatten

of het daadwerkelijk haar partner is en

daarom gealarmeerd raakt en zo reageert.

Op vreemde IJsvogels, maar ook op de eerder

uitgevlogen eigen jongen, wordt uitermate agressief gereageerd.

IJsvogel

Druk roepend wordt de partner welkom terug geheten door het vrouwtje.

IJsvogel

En hier wappert het mannetje opgewonden met zijn vleugels

om het vrouwtje te verwelkomen.

De IJsvogelhut heeft een aantal nadelen.

Allereerst de ligging tov de zon is eigenlijk erg nadelig voor de fotografie.

Je fotografeert vaak naar beneden en hebt daardoor meestal het water als achtergrond.

De landingsstokken worden door de beheerders geplaatst en

die wijzigen dus niet gedurende het broedseizoen.

Daardoor heeft iedereen dezelfde takjes op hun foto's en

zie je direct wanneer je naar een foto kijkt die hier gemaakt is.

Op de plek waar ik later IJsvogels kon fotograferen,

zat ik in de sloot en dus op het niveau van het wateroppervlak.

Daar kon ik iedere keer een andere stok, stengel of wat dan ook plaatsen.

Er staat pal naast de broedwand een gezonde, over het water hangende boom.

Ideaal voor de IJsvogel, maar omdat ze daar ook regelmatig zitten,

nadelig voor een mooie foto.

IJsvogel

Maar er zijn ook momenten dat de boom en de bladeren iets toevoegen.

Ach, smaken verschillen en voor de afwisseling is het ook wel weer leuk.

Tevens brengt het diepte in een foto en wordt het meer 3D.

Wanneer de eieren gelegd worden of net gelegd zijn en het broeden

nog niet is begonnen, kun je dus met enige regelmaat beide IJsvogels voor de hut verwachten.

Daardoor zie je begroetingsgedrag maar ook alarmerend gedrag zoals 

ik hierboven al heb laten zien.

Verder wordt er regelmatig onderhoud gepleegd aan de nestgang en de nestholte.

Wanneer een IJsvogel dan weer naar buiten komt,

vliegt deze meestal naar de dichtstbij zijnde stok en

duikt dan direct in het water om het zand af te spoelen.

Meestal is het dan een beetje uitschudden en wegvliegen,

maar het gebeurt ook dat er dan uitgebreid gepoetst gaat worden.

Overigens is het opvallend dat er bijna nooit gevist wordt in de directe

omgeving van de broedwand. Een enkele keer wordt

er een kreeftje of visje gevangen, maar dat is echt een uitzondering.

Waarom ze ergens anders jagen is mij niet duidelijk.

Misschien om geen onnodige aandacht te trekken of

misschien laten vissen zich niet zien bij een broedwand.

Poetsende IJsvogel

Het verenkleed wordt zeer grondig schoongemaakt.

Poetsende IJsvogel

Geen enkel veertje wordt overgeslagen en dat is natuurlijk van levensbelang.

Constant in en uit het water is een aanslag op het verenkleed en

alles moet natuurlijk weer snel droog zijn en dus zo waterproof mogelijk.

Zo'n poetsbeurt kan zo maar een minuut of 10 in beslag nemen.

Het is niet éénvoudig om ieder veertje te verzorgen en

dat zorgt af en toe voor kolderieke houdingen.

IJsvogel

Wanneer alle veertjes weer schoon en ingevet zijn,

is het even rekken en strekken........

IJsvogel

En als laatste even goed de snavel zo wijd mogelijk opensperren.

Na uitrekenen van het mogelijke moment van uitvliegen van 

de jongen van het tweede broedsel, reserveer ik een

plekje op de ochtend van zaterdag 29 juni.

Maar ruim een week daarvoor zie ik foto's voorbij komen 

van de ouders, die al behoorlijk grote vissen aan het voeren zijn.

Ik begin te vermoeden dat ik een weekend te laat geboekt heb en

neem contact op met de beheerder van de hut.

Er is een plekje vrijgekomen op zondag 23 juni,

maar dat is dan wel in de middag.

Nou bleek al bij veel eerdere waarnemingen en foto's,

dat de meeste paringen in de middag en avond plaats vinden

en neem ik dus het aanbod van dat ene plekje aan.

Dan maar wat slechtere lichtomstandigheden.

IJsvogel

In de praktijk blijkt dat de kleine verplaatsing van de wand er voor gezorgd

heeft, dat de overhangende boom het directe licht wegneemt.

Dus er is geen sprake meer van keihard tegenlicht zoals in het verleden.

Regelmatig komt 1 van de ouders langs om de jongen te voeren.

Hierboven het mannetje met een visje en hieronder het vrouwtje.

IJsvogel

Het vrouwtje is te herkennen aan de oranje/rode ondersnavel,

terwijl deze bij het mannetje zwart is.

Jonge IJsvogels zijn te herkennen aan de donker oranje pootjes,

terwijl die van de volwassen fel oranje zijn.

Verder is de snavel van een jonge vogel korter en heeft deze ook een duidelijk wit uiteinde.

Verder zijn de borstveren van een volwassen vogel mooi oranje en die

van een jong vaal bruin/oranje-achtig.

Net of het vies is van de modder.

IJsvogel

Het vrouwtje houdt zich constant op in de buurt van de nestwand en

regelmatig maakt ze langdurig piepende geluidjes.

Voor mij het teken dat ze aan het mannetje laat merken, dat ze er klaar voor is.

Wanneer man en vrouw samen voor de nestwand aanwezig zijn,

is er enorme opwinding bij beide vogels.

Love is in the air en je voelt aan alles,

dat er wel een paring aan moet komen.

Maar het mannetje is er blijkbaar nog niet klaar voor,

want hoe hard ze naar elkaar roepen, hij vliegt er weer vandoor.

Om 15:15 uur vinden de andere bezoekers het wel mooi geweest

en die verlaten de hut.

Dan om 15:20 uur..............

Het vrouwtje zit op de ideale plek en met haar voorkant schuin naar mij toe.

Geen verstoring van andere lenzen die heen en weer bewegen.

Het mannetje komt luid roepend aanvliegen en het vrouwtje

laat opgewonden blijken dat er gepaard moet worden.

En laat dat @##%$%^&%(*-IJsvogelvrouwtje dan net

even besluiten om naar de meest afschuwelijk plek te verhuizen

en dan ook nog eens met haar rug naar mij toe.

Paring IJsvogels

Daar werd ik natuurlijk niet vrolijk van,

maar de dag duurt nog wel even.

Het blijkt echter dat IJsvogels niet zo vaak achter elkaar paren zoals bv Scholeksters.

Wanneer die in de paartijd zitten, kun je vaak meerdere paringen 

binnen een uur vastleggen.

Ik blader door het logboek en zie dat er in de ochtenden 2x en in de middag 

ook gemiddeld 2x gepaard wordt.

Dus ongeveer om de 3 a 4 uur.

De volgende paring zal dan dus tussen 19:00 en 20:00 uur plaats vinden

en kan ik direct daarna naar huis.

IJsvogel

Ondertussen doen de IJsvogels wat ze aldoor al doen.

Beetje zitten wachten.........

IJsvogel

Naar elkaar schreeuwen wanneer er een visje aangevoerd wordt.

IJsvogel

Beetje poetsen........

IJsvogel

Even uitschudden.......

IJsvogel

En visjes aanvoeren voor de jongen die op uitvliegen staan.

IJsvogel

Nou staat een IJsvogel niet echt op het dagmenu van roofvogels,

maar ze zijn wel oplettend. Een Sperwer zal een makkelijke prooi

natuurlijk niet laten schieten.

Een overvliegend gevaar wordt geconcentreerd gevolgd.

Je weet tenslotte maar nooit. 

IJsvogel

Inmiddels is het 19:45 uur en hoop ik dat er nog een paring plaats gaat vinden.

Terwijl het mannetje al een tijdje op een tak in de boom zit te niksen,

komt opeens het vrouwtje aangevlogen en

gaat op de tak vlak voor de hut zitten.

Het mannetje begint opgewonden te roepen en

het vrouwtje beantwoord en dit door ook 

duidelijk te laten blijken dat ze er klaar voor is.

Maar het vrouwtje draait zich om richting het mannetje

en wederom zit ik tegen de achterkant van het IJsvogeltje te kijken.

Parende IJsvogels

En inderdaad gebeurt wat ik al vreesde.

Ik neem maar een paar foto's en maak mij niet eens druk om het diafragma.

Het wordt toch niets.

Vanwege het tijdstip verwacht ik niet dat er nog een paring aan zal komen

en pak alvast wat spulletjes bij elkaar.

Ik besluit nog een klein half uurtje te blijven,

want je weet tenslotte maar nooit.

Maar er gebeurt niets spectaculairs meer.

Als afsluiting nog 3 plaatjes,

waar ikzelf wel vrolijk van wordt.

IJsvogel

Beetje te veel licht, maar de beweging in de vleugels is wel fraai.

IJsvogel

Dat de lichtomstandigheden in de latere middag best mooi zijn

en constant veranderen nog deze laatste twee foto's.

IJsvogel

Geen superfoto van de paring helaas en

dus volgend jaar maar een keertje opnieuw proberen.

Hopelijk krijgen we een zachte winter en

overleeft een groot deel van de jonge IJsvogeltjes,

die uit de drie broedsels uitgevlogen zijn.

Toch zo'n 15 a 17 nieuwe IJsvogeltjes erbij.

In een volgend blog aandacht voor:

Steenuilen

Tot de volgende keer,

René